Μαρκούζε, Χέρμπερτ

(Herbert Marcuse, Βερολίνο 1898 – ΗΠΑ 1979). Γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου και του Φράιμπουργκ. Συνεργάστηκε με το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φρανκφούρτης έως το 1933, οπότε το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα απέκτησε πολιτική ισχύ και συνέβαλε στη διακοπή της λειτουργίας του ιδρύματος. Ο Μ. μετανάστευσε στις ΗΠΑ και έγινε μέλος του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του πανεπιστημίου Κολούμπια (1934). Απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου εργάστηκε σε διάφορα πρακτορεία τύπου του αμερικανικού υπουργείου Πληροφοριών και έγραψε πληθώρα αντιχιτλερικών άρθρων. Από το 1954 έως το 1965 δίδαξε στα πανεπιστήμια Κολούμπια, Χάρβαρντ, Μπράντεϊς και στη συνέχεια στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Στη διαμόρφωση των φιλοσοφικών απόψεων του Μ. επέδρασαν ο Χάιντεγκερ και κυρίως οι Χέγκελ και Φρόιντ, ενώ παράλληλα έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για τη μαρξιστική διδασκαλία. Σύμφωνα με τον Μ., η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνικής δίνει τη δυνατότητα στην άρχουσα τάξη της καπιταλιστικής κοινωνίας να διαμορφώσει ένα νέο είδος ανθρώπου, με ατροφική ικανότητα άσκησης κοινωνικής κριτικής. Έτσι η άρχουσα τάξη είναι σε θέση να περιορίζει και να εμποδίζει τις δυνατότητες για κοινωνικές αλλαγές. Όπως υποστηρίζει, η εργατική τάξη των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, ζώντας στη λεγόμενη καταναλωτική κοινωνία και υπό την επίδραση διάφορων, ουσιαστικά πλαστών αναγκών, ενσωματώνεται στο κοινωνικό σύνολο και χάνει τον επαναστατικό της χαρακτήρα. Οπότε η επαναστατική πρωτοβουλία στις αναπτυγμένες κοινωνίες μεταβαίνει στους περιθωριακούς, στα μέλη δηλαδή του λούμπεν προλεταριάτου, στις εθνικές μειονότητες, στους άνεργους, καθώς και στα ριζοσπαστικά στρώματα των σπουδαστών. Ο Μ. διακήρυξε τη ριζοσπαστική άρνηση των νόμιμων μέσων της πάλης, τα οποία ο ίδιος χαρακτηρίζει κοινοβουλευτικά παιχνίδια. Αρνείται επίσης την ύπαρξη επαναστατικότητας στα μαρξιστικά κόμματα των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών και θεωρεί τα πολιτικά τους προγράμματα θεωρητικής μόνο σημασίας. Ο Μ. κατηγορήθηκε ότι με τις θεωρίες του προωθούσε τη διάσπαση και τον αποπροσανατολισμό των αντιπάλων της καθεστηκυίας τάξης. Τα πιο αξιόλογα έργα του τιτλοφορούνται Έρως και πολιτισμός (Eros and Civilization, 1955) και Μονοδιάστατος άνθρωπος (One-Dimensional Man, 1964). O Γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Χέρμπερτ Μαρκούζε.